تفاوت ظاهری میان دو جنس در پستانداران نتیجه تفاوت در کروموزومهای جنسی و ژنهای جای گرفته روی آنهاست. کروموزوم Y مهمترین تمایزدهنده ژنتیکی میان دو جنس است. به منظور بررسی نقش ناحیه اختصاصی مردان روی کروموزوم Y در تمایز خودبهخودی سلولهای بنیادی جنینی در حالت اجسام جنینی (Embryoid bodies)، دکتر قاسم حسینی سالکده، دکتر حمید رضا سلیمان پور، دکتر حسین بهاروند، سیمین نافیان دهکردی و همکارانشان در پژوهشگاه رویان و پژوهشکده ملی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی، طی پژوهشی سلولهای بنیادی جنینی انسان را به شکل سوسپانسیون متحرک کشت داده، اجازه دادند به صورت خود به خودی تمایز یابند؛ سپس در طول این تمایز، الگوی بیان ژن را با ناحیه اختصاصی مردان روی کروموزوم Y مقایسه کردند.
نتایج این پژوهش که در مجله بینالمللی یاخته (cell Journal) به چاپ رسیده است، نشان داد، تمایز خودبهخودی با کاهش بیان ژنهای مربوط به پرتوانی و افزایش بیان ۱۴ ژن نشانگر گوناگون اتفاق میافتد. افزایش بیان ژنهای مربوط به اکتودرم (خارجی ترین لایه جنین) در روزهای ۴ و ۱۶ تمایز روی داد، در حالی که ژنهای مربوط به تمایز مزودرم (لایه میانی جنین) در روز ۸ و ژنهای مربوط به اندودرم (لایه داخلی جنین) در روزهای ۱۲ و ۱۶ افزایش بیان داشتند.
بیان ژنهای مزودرمی با ۸ ژن از ناحیه اختصاصی مردان روی کروموزوم Y همزمانی داشت که بهعنوان خوشه مزودرم نامگذاری شد. بیان ژنهای اندودرمی و اکتودرمی نیز هر یک با ۷ ژن از ناحیه اختصاصی مردان روی کروموزوم Y همزمانی داشتند که خوشه اندودرم و اکتودرم نام گرفتند. در مقابل دو ژن SRY و TGIF2LY از ناحیه اختصاصی مردان روی کروموزوم Y در سلولهای بنیادی پرتوان جنینی بیشتر از اجسام جنینی بیان میشدند.
نتایج این پژوهش نشان داد همزمانی معنیداری میان تمایز خودبهخودی سلولهای بنیادی جنینی و افزایش بیان ژن در ناحیه ناحیه اختصاصی مردان روی کروموزوم Y وجود دارد. برای شناسایی نقش هر یک از این ژنها پژوهشهای بیشتر ضروری است اما به نظر میرسد ژنهای ناحیه اختصاصی مردان روی کروموزوم Y نقش مهمی در مراحل ابتدایی تکوین جنین داشته باشند.
اطلاعات بیشتر:
More information: Simin Nafian Dehkordi et al, The Contribution of Y Chromosome Genes to Spontaneous Differentiation of Human Embryonic Stem Cells into Embryoid Bodies In Vitro, Cell Journal (Yakhteh) (2021). doi.org/10.22074/cellj.2021.7145
